Baybayin
"At bakit na natatawa? Totoo naman ang sinasabi ko ah! Kagabi nga---" natigilan si Catherine. "T-teka? Anong nangyari sa kagabi pagkatapos kong malasing? B-bakit paggising ko nasa kuwarto na ako ng mga sundalo sa kuwartel? Bakit noong binuksan ko ang silid-paliguan sa kuwartong iyon ay nakita kitang----" natigilan si Catherine sa gitna ng kaniyang mga salita nang biglang may mahinuha.
Nanlalaki ang mga mata niya nang tinitigan ang nagpipigil ng tawang si Thomas.
"Huwag mo sabihing---"
Mas lalo pang natawa si Thomas.
"Nalasing ka lang Senyorita, sumikip na ang iyong----" hindi natuloy ni Thomas ang sinabi nang bigla siyang sinampal ni Catherine.
"ANG bastos mo! Guwapo ka pero ang bastos bastos mo! Nakakainis ka!"
"Aray! Ang sakit Senyorita, maawa ka!" natatawang pagdaing ni Thomas habang sinasabunutan siya ni Catherine. Natawa na lang din ang tagapagmaneho nilang si Maong Pedro habang pinapakinggan silang mag-away na parang mga bata.
"Ang kapal kapal kapal mo! For your information, berhin pa ako! Sikip-sikip ka riyan!"
Namula si Thomas sa sinabi ni Catherine. "Kung ganun? Bakit mo ako sinasabunutan Senyorita kung gayong birh---"
"Sige! Ituloy mo, puputulan kita ng dila!" banta nito.
"Senyorita, ang tinutukoy ko naman kasing sumikip ay hindi iyong ano mo---"
"Anong ano ko?"
"Hindi iyong ano mo kundi iyong pag-iisip mo. Pakiwari ko kasi'y pagkatapos mong nalasing ay sumikip na ang pang-unawa mo. Ang kilala kong Senyorita Maria ay may katuwiran mag-isip at hindi basta-bastang nagsasalita hanggang hindi napapatunayan na tama ang ang naiisip."
Natigilan si Catherine sa sinabi ni Thomas. Siguro'y ito ang malaking pagkakaiba nilang dalawa ni Senyorita Maria. Si Senyorita Maria ay gaya ng sabi ni Thomas, may katuwriran mag-isip habang si Catherine at liko-liko at balu-baluktot ang utak. Overthinker.
"Maliban na lang Senyorita kung iyon talaga ang gusto niyong mangyari bagyo kayo maglasing kagabi at mawalan ng ulirat. Kasi ako, bilang opisyal na guwardiyang sundalo ninyo ay handa rin namang ibigay ang kung anumang serbisyong hihingin ninyo."
"Napakamanyak mong sundalo."
"Hindi ako ang mayak Senyorita kundi ang isipan mo---" "Aray! Ang sakit mong sumuntok Senyorita. Nasasaktan na ako."
"May nasasaktan bang nakangisi? Ha!? Nakakainis ka!"
Natawa lang si Thonas sa pagsigaw ni Senyorita Maria. Nang maya-maya pa ay biglang may nadaanang lubak ang kalesa ay biglang nangudngud ang mukha ni Senyorita Maria sa mamula-mula at well toned chest ni Thomas. At sa pagkakataong iyon ay bigla silang nagkahiyaan sa isa't-isa.
"Unang beses iyon ay may babaeng humalik sa dibdib ko Senyorita," hiyang-hiyang ani Thomas habang nakantingin sa labas ng bintana at maya-maya pa ay gumalaw ang adams apple niya nang muling maalala ang pagkangudngud ng mukha ng Senyorita sa dibdib niya.
"Walanghiya ka talaga. Sinong may sabing hinalikan ko ang---" natigilan ulit si Senyorita Maria nang may madaanang lubak na naman ang kalesa at sa hindi niya inaasahang pangyayari ay nangudngud bigla ang nguso niya sa zipper ng pantalon ni Thomas.
Ramdam ng nguso ni Senyorita Maria ang parteng iyon ng pagkatao ni Thomas. Dalawang beses namang gumalaw ang adams apple ni Thomas nang maramdaman niya sa parteng iyon ng pagkatao niya ang nguso ng Senyorita.
* * *
NANG makarating na nga sila sa baybayin ng Pueblo'y sinalubong sila ng mga mangingisda't pati na ang mga pamilya nito.
"Kami'y nagagalak at kayo ang dumating!" nakangiting ani Lolo Gancio nang nilapitan sila ni Thomas at Senyorita Maria na kakababa pa lang sa kalesa.
"May lakad po ang mga magulang ni Senyorita Maria kaya't siya ang naging representante sa imbetasyon niyo para sa inyong piyesta," ani Thomas.
Lumapit si Lolo Gancio kay Senyorita Maria at tinanaw nito ang kagandahang ng panlabas at panloob na anyo nito. "Kayaga ng huling pagbisita mo rito Senyorita ay hindi pa rin kumukupas ang ganda mo. At kahit ilang buwan na kiyang hind nakikita ay kita ko pa rin sa iyong mga mata ang alab ng kagustuhan mong makalaya na ang Pueblo."
"Maraming Samalat po," giliw na giliw na man na sagot ni Catherine. Batid niyang nakapunta na rito si Senyorita Maria dati't mukhang kilala na siya ng mga tao rito.
Nagsimula na ang piyesta at sinimulan nga ito sa karera ng pamamangka nga mangingisda na sinundan ng salo-salo, inuman, sayawan, kantahan, basaan ng tubig alat at tawanan. Iyon lang ang simpleng ginawa nila sa buong maghapon, ang magsaya at magdiwang.
Mainit ang pagtanggap kay Senyorita Maria sa mga taong narito na noong wala pa ngang isang oras pagkatapos niyang makarating kaninang umaga rito ay halos nakasundo na niya ang mga bata, mga dalaga, mga ina at kahit mga lalaki rito. Hindi niya alam kung bakit pero noong palubog na ang araw at sila ay nagkakantahan na ay may tumakas na luha sa kaniyang mga mata.
"Ayos ka lang?" tanong ni Thomas. Tumango lang Catherine habang natatawang pinapahiran ang mga luha. "Masaya lang," sagot niya.
Noong natapos ang kantahan at dumidilim na ang palgid ay naglagay ang mga lalaking mangingisda ng mga panggatong sa buhangin at sinilaban.
Nang mag-apoy ang ginawang siga ay nakaupong pinalibutan nila Catherine, Thomas, Manang Isme at ang kaniyang kamabal at pati na rin ng mga pamilya ng mga mangingisda ang nagliliyab na siga sa buhangin. Ang sigang iyon ang nag-silbing ilaw nila sa madilin na pagligid ng baybayin.
"Mga kasama, ngayong natapos na piyesta para sa ating mahal na baybayin ng Pueblo Maharlika ay nais kong magpasalamat sa mga pamilya ng mga mangingisdang narito. Ako'y labis na nalulungkot sapagkat hindi natin kasama ang ating mga kapatid na magsasaka pati na rin ang mga kapatid nating mga aliping namamahay sa kadahilang kinakailangan ang serbisyo nila sa kanilang mga trabaho mula bukang liwayway hanggang magdilim...." Dala ng katandaan ay panandaliang nagpahinga si Lolo Gancio sa pagsasalita at nang maka-ipon naman ng sapat na lakas ay itinuloy niya ang kaniyang naudlot na sinabi, "Gayunpaman, ako'y labis na nagpasasalamat dahil narito ang Makisig na Bise Presidente at Mayuming Sekretrarya ng Hukbong Katao Laban sa mga Kastila at Maharlika na sina Ginoong Thomas Clemente Cordova at sk Senyorita Maria T' Guibilin upang saluhan tayo sa biyayang ibinigay ng ating Bathala."
Bagamat nalito si Catherine sa bagong nasagap na impormasyon na siya at si Thomas ay sekretarya at bise ng Hukbong Katao Laban sa mga Kastila at Maharlika ay nanatili siyang nakinig kay Lolo Gancio.
"At dahil narito nga ang bise at sekretarya ay may sasabihin nila bagong nasagap na impormasyon mula sa pananatili nila sa sentro ng Pueblo Maharlika." Lumipat ang tingin ni Lolo Gancio kina Thomas at Catherine. Kinabahan si Catherine dahil hindi niya alam ang sasabihin ngunit maya-maya pa ay nawala ang kaniyang kaba nang naunang magsalita si Thomas..
"Mga kasama, hawak ko ngayon ang papel ng unang pahina ng Repormang nalagdaan na ni Don Tiago at ng pinuno ng kuwartel na si Alfoncio Divinagracia. Kopya lamang ito ng repormang nakuha namin ng inyong Senyorita Maria sa munisipyo nang kami ay magpunta roon---" hindi naituloy ni Thomas ang mga salita niya nang may ginang nagtanong.
"Mawalang galang na Bise pero paanong nagawa ninyong magsama ni Senyorita Maria ngayon kung noon ay halos patago kayong magkita?"
"Ayeee!" panunukso ng buong grupo, maging ang mga bata ay nakisali rin sa panunuya. Natatawa namang napailing-iling si Catherine na damang-dama ang pagiging si Senyorita Maria niya ngayon.
