Tâm lý học

7. TÂM THẦN PHÂN LIỆT

Schizophrenia Disorder - Tâm Thần Phân Liệt

Nhiều bạn hỏi, "Bệnh tâm lý khác bệnh tâm thần như thế nào?" Thật ra thì trong tiếng Anh, hai cái này đều gọi chung là "Mental disorder" – tức rối loạn tâm trí. Nhưng nếu để giải thích theo kiểu dễ hiểu, thì nguyên nhân gây ra các bệnh tâm lý có thể phân chia đều cho ba yếu tố, tâm lý, sinh lý và môi trường. Trong đó, các tác động từ môi trường có thể chiếm phần nhiều hơn, là nguyên nhân kích thích những yếu tố tìm ẩn có sẵn như sinh lý, tâm lý rồi phát triển bằng bệnh lý. Rối loạn nội tiết tố trong bệnh tâm lý có thể điều chỉnh bằng việc dùng thuốc. Phần trăm di truyền có thể không cao. Ví dụ như các bệnh về cảm xúc như trầm cảm và rối loạn lo âu.  Trong khi các bệnh tâm thần thì có nguyên nhân chủ yếu nằm về phần sinh lý và di truyền. Ví dụ như bệnh tâm thần phân liệt mà chúng ta sẽ nói đến sau đây. Tỷ lệ di truyền trong gia đình là khá cao. Một số người mắc tâm thần phân liệt có cấu tạo não bộ khác với bình thường. Thường phải dùng thuốc cả đời. Bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể quản lý được.

Thuật ngữ (cũng là tên bệnh) Schizophrenia – tâm thần phân liệt được dùng lần đầu vào năm 1911 bởi Eugen Bleuer, bác sĩ tâm thần Thụy Sĩ. Thuật ngữ này dịch ra có nghĩa là sự phân tách của các kết nối trong tâm trí – cái mà Bleuer tin là đặc điểm của bệnh. Tuy nhiên, đây cũng là cái khiến những người sau này lầm tưởng bệnh Đa Nhân Cách cũng là một dạng tâm thần phân liệt (trong DSM 3) vì nó cũng là một dạng tách rời tâm trí, nhưng tách rời về nhận thức, trong khi hai bệnh này có rất ít điểm chung với nhau. Khi DSM 4 ra đời, bệnh Đa Nhân Cách mới chính thức có danh mục riêng của mình.

Tâm thần phân liệt là một dạng hành vi bất thường hạng nặng mà chúng ta thường hay biết và gọi bằng cái tên thông dụng hơn, "bệnh điên". Người mắc tâm thần phân liệt có thể có nhiều triệu chứng loạn tinh thần dưới các dạng khác nhau và bị mất nhận thức với hiện tại. Họ có thể nghe thấy giọng nói vô hình nào đó mà vốn dĩ nó không có thật, nói năng khó hiểu, hoặc chẳng có logic tý nào. Hành vi của họ thường dựa trên những niềm tin hoang tưởng không thật. Ví dụ như người bệnh có thể tin rằng một con tàu từ hành tinh khác dùng sóng xâm nhập vào trí óc và điều khiển hành vi của anh ta.

Những triệu chứng đặc trưng của bệnh tâm thần phân liệt liên quan đến việc mất khả năng vận hành tổ hợp của nhận thức và cảm xúc, bao gồm nhận biết, suy luận, ngôn ngữ, giao tiếp, điều khiển hành vi, sự lưu loát, kết quả từ những suy nghĩ, năng lực nói, ý muốn và dục vọng. Và vì đây là một điểm quan trọng nên tôi muốn nhắc lại một lần nữa, để bị coi là mắc chứng tâm thần phân liệt, bệnh nhân phải có những triệu chứng của tổ hợp mà tôi vừa nói đến, chứ không phải là một trong số đó, không phải chỉ đơn lẻ một dấu hiệu mà là một tập hợp. Việc chuẩn đoán bệnh lý thường bao gồm nhận biết nhóm dấu hiệu, và triệu chứng liên quan đến mất khả năng lý giải và hoạt động thường ngày.

Các triệu chứng của tâm thần phân liệt được chia làm ba phương diện: dương tính (positive symptoms), âm tính (negative symptoms) , rối loạn tổ chức. Thuật ngữ triệu chứng dương tính  không phải chỉ những triệu chứng này có lợi hoặc có khả năng thích nghi với bệnh nhân. Ngược lại, những triệu chứng này có đặc điểm là sự hiện diện của  phản ứng khác thường (ví dụ như nghe những giọng nói không có thật – huyễn thính). Còn triệu chứng âm tính là chỉ về sự khuyết thiếu phản ứng đặc thù (ví dụ như cảm xúc, ngôn ngữ, động lực) mà đáng ra họ nên có.