Ang Lihim ng Lunangayin

Chapter 17

Makalipas ang ilang araw, nang tumungo sina Krisanto at Igme sa isang siyudad na may kalayuan sa Lunangayin upang bumili ng mga binhi, may napag-alaman silang balitang lubos nilang ikinagulat.

Ayon sa balitang kumakalat sa siyudad, napatay ang isang mayamang lalaking taga-roon na sumubok takasan ang mga awtoridad nang mahuli ito sa ibang bayan. Ang lalaking iyon na nakagawa ng mabigat na krimen ay palihim na umalis sa kanilang siyudad kasama ang nagdadalang-tao na asawa. Nang natugis ang lalaki, nagpilit ito at nakiusap sa mga pulis na samahan siya sa kamalig sa isang bukiring pinag-iwanan niya sa kaniyang asawa. Nang hindi pumayag ang mga alagad ng batas, sa kadahilanang baka iyon ay isang paraan lamang ng lalaki upang sila'y matakasan, nagwala ang lalaki. Naging dahilan iyon sa marahas na aksyon ng awtoridad, na siya namang ikinasawi ng lalaki.

Ang labi ng lalaki ay ibinalik sa kanilang siyudad, ngunit hindi na natagpuan ang buntis nitong asawa. Ang sabi-sabi, hindi na raw nag-abala ang awtoridad na hanapin pa ang asawa dahil wala naman itong kasalanan sa batas. Hahayaan na lang daw na ito'y makatakas sapagkat hindi naman siya sangkot sa krimen.

Nang makabalik sina Krisanto sa barrio, agad silang tumawag ng pagpupulong at ibinalita ito sa mga tao. Napagkasunduang, mananahimik na lamang ang lahat sa mga nangyari upang makaiwas na masangkot sa kaguluhan.

Makalipas ang ilang araw, nagsimula na ang pagtatanim sa Lunangayin. Ang bakas ng namulang lupa ay tuluyang naglaho sa pag-agos ng irigasyon. Ang dugo na tinangay ng tubig ay humalo na sa basang lupa. Bagamat hindi kaaya-aya ang pangyayaring ito sa nakararami, ikinatuwa naman ito ng mga matatanda sa barrio, kabilang ang mga ina nina Krisanto, Isagani at Igme. Ayon sa paniniwala ng matatanda, panahon na upang madiligan ng dugo ang lupa ng Lunangayin na dumaan sa mga krisis sa nagdaang panahon. Anila, ang mga pinsalang dinulot ng kalamidad, tagtuyo, baha, peste, ay hindi sana naranasan kung noon pa lamang ay pumayag na ang mga taga-barrio sa paulit-ulit nilang suhestiyon na ipatupad na ang pag-aalay. Alinsunod sa sinaunang kasabihan, dugo sa lupa at buhay ng isang babae ang tanging makakapag-alis ng kamalasan sa isang lugar. At nararapat na ang isang sakripisyo sa Lunangayin upang maisalba ang kanilang kabuhayang unti-unti nang lumulubog.

Marami ang hindi sang-ayon sa tinuran ng mga matatanda. Isa raw itong krimen at karumaldumal na desperasyon. Hindi raw ito ang solusyon sa naghihirap na nilang lugar. Bagkus ay dagdag pang kasipagan ang kanilang kailangan, at dasal – na hindi nila kinaugalian.

Ngunit sa paglipas ng ilang buwan, dahan-dahang nag-iba ang pananaw ng mga tao sa barrio. Noong una, pangilan-ngilan lamang ang pumapanig sa paniniwala ng matatanda, ngunit nang nagtagal-tagal dumarami na ang mga umaayon sa kanila. Nakita nila ang malaking pagbabago sa bukirin mula nang taniman nila ang lupang nabahiran ng dugo. Gumanda ang sibol ng mga halaman kasabay ng pagkawala ng mga peste sa paligid. Ang mga kalamidad na madalas sumira ng mga pananim ay tila ba napagod nang dumaan sa Lunangayin, tila ba may mahiwagang pwersang naglilihis sa mga ito.

Hindi makapaniwala ang lahat sa naging masaganang resulta ng bawat ani nang matapos ang taon. Hindi ito ang karaniwan nilang nararanasan sa bawat taon, sapagkat kung hindi lugi ay bawi lamang ang puhunan nila sa pananim, at makaminsan lamang kung sila'y kumita. Madalas ay ipinagpapasalamat na lang nila na nakararaos sila sa bawat araw.

Bagama't mayroon pa ring bahid ng pag-aalinlangan ang iba sa sinaunang kasabihan, hindi ito naging hadlang sa pagsasakatuparan na gawin na ang pag-aalay sa pagsapit ng kabilugan ng buwan sa tag-init. Dahil dito, isang malaking pagbabago ang naganap sa buhay ng mga taga-barrio, lalo na sa buhay ng mga nagmamay-ari ng mga lupain sa Lunangayin.

Ang mungkahing pag-aalay kada taon ng bawat pamilya, na paninimulan ng mga may-ari ng malalaking lupain, ay nagmula sa kasunduan ng mga matatanda. Pikit-matang nakinig at tinanggap ng karamihan ang suhestiyon sa paniniwalang ito ang totoong makakatulong sa kanilang pag-unlad.